Lichamelijke veranderingen en klachten

Een van de meest voorkomende angsten bij mensen is het bang zijn voor de dood. Dit komt deels door het besef dat het leven eindig is en dat we niet precies weten wat er na de dood volgt. Het gevoel van angst kan ook komen door het niet weten wat er lichamelijk eigenlijk gebeurt.  

Lichamelijke veranderingen in de laatste fase

Hoe je laatste weken en dagen zullen verlopen, kan niemand voorspellen. Wel is het te verwachten dat je steeds meer klachten krijgt. Ook merk je dat je conditie achteruitgaat en zich niet meer herstelt. Bij de ene persoon wordt het elke dag een beetje minder, een ander is lang stabiel en gaat dan opeens snel achteruit.  

Verloop bij uitgezaaide borstkanker

Al verloopt de tijdsduur waarin je sterft bij ieder mens anders, toch sterft iedereen met uitgezaaide borstkanker ongeveer op dezelfde manier.  

Het begint met de achteruitgang van de hartfunctie. Het hart heeft minder pompkracht. Zo ontstaat er een zuurstoftekort in bijna alle organen. Daardoor wordt ook de bloedsomloop trager.  

Lichaamsveranderingen door de trager wordende bloedsomloop:

• Je voelt je moe. 
• Je krijgt koude handen en voeten. 
• Je nagels worden broos. 
• Je krijgt haaruitval. 
• Je huid wordt bleker. 
• Door het zuurstoftekort in je hersenen kun je ook wel versuft raken en je reflexen kunnen afnemen. 
• Je hebt steeds minder zin in drinken en eten.  

Andere klachten in de laatste fase

In deze laatste fase kunnen de klachten die je al had mogelijk verergeren. Maar er kunnen ook nieuwe klachten bij komen.  

Bijvoorbeeld: 

• Benauwdheid 
• Onrust/verwardheid (delier) 
• Verstopping 
• Urineverlies 
• Misselijkheid/overgeven 
• Vermoeidheid 

Benauwdheid

Je kunt last krijgen van benauwdheid, wat een angstig gevoel kan geven. Toch is de kans dat je stikt heel gering: er zijn manieren om meer lucht te krijgen: 

• Lig je in bed of op de bank? Probeer half rechtop te zitten in plaats van plat te liggen.
• Adem door je buik (door de neus in, door de mond uit).
• Probeer om je te ontspannen, bijvoorbeeld door een ontspanningsoefening te doen.
• Zet eventueel een ventilator naast je bed of bank voor frisse lucht.
• Je arts kan je iets voorschrijven, zoals zuurstof, morfine of medicijnen met een kalmerend effect.

Onrust of verwardheid

Richting het einde van je leven kan het zijn dat je een delier krijgt, dat is een toestand van verwardheid: 

• Opeens zie je dingen of mensen die anderen niet zien of horen, terwijl ze voor jou levensecht zijn.  
• Je naasten vinden dat je achterdochtig en boos naar hen reageert. 
• Het ene moment ben je heel druk, het volgende moment ben je juist helemaal afwezig en in jezelf gekeerd. 

Je kunt in de stervensfase een delier krijgen als je een sterke pijnstiller in een hoge dosering krijgt. Dan kun je last krijgen van hallucinaties (waanbeelden), angst en onrust. Maar een delier kan ook andere oorzaken hebben, bijvoorbeeld omdat je jouw dag- en nachtritme hebt omgedraaid, of omdat je minder eet en je wat versuft voelt. 

Een delier is een heel vervelende ervaring. De gevolgen kunnen nog lang merkbaar zijn, bijvoorbeeld geheugenstoornissen of angstige gevoelens. Ook voor je naasten kan het schrikken zijn om je zo te zien.  

Wat helpt tegen verwardheid? 

• De arts kan medicijnen voorschrijven waardoor de verwardheid verdwijnt.
• Het helpt om in een rustige omgeving te zijn, met vertrouwde gezichten om je heen. 
• Ben je niet thuis, vraag dan om foto’s van geliefden of om bekende voorwerpen van thuis. 

Verstopping van de darmen

De activiteit van je darmen neemt af doordat je minder eet, drinkt en beweegt. Daarnaast gebruik je waarschijnlijk sterke pijnstillers, die leggen de darmwerking wat stiller.  

De kans is groot dat je minder vaak naar de wc kunt en moeite krijgt met poepen. Dat kan leiden tot misselijkheid en buikpijn. Meld dit bij je arts, want met de juiste laxeermiddelen ervaar je vaak snel verlichting.  

Urineverlies

Het kan gebeuren dat je ongewild urine verliest, want de sluitspieren van je blaas werken minder goed. Incontinentiemateriaal kan het ongemak beperken. Schaam je hier niet voor: zorgverleners helpen dagelijks mensen met incontinentie.  

Misselijkheid/overgeven

Dat je je misselijk voelt, kan meerdere oorzaken hebben, bijvoorbeeld: 

• Verstopping (zie hierboven) 
• Medicijnen die je gebruikt 
• Angst  
• Spanning in je lichaam 

Heb je een idee waar je klachten vandaan komen? Bespreek die dan met je verpleegkundige of het palliatief team. Zij kunnen samen met jou op zoek gaan naar oplossingen.  

 Manieren om misselijkheid tegen te gaan:

• (Meer) frisse lucht 
• Vermijd (etens)geuren 
• Ontspanningsoefeningen  
• Massage tegen spanning in je lichaam. 
• Medicijnen tegen misselijkheid  

Hier vind je tips over wat je het best kunt eten en drinken als je misselijk bent. 

Vermoeidheid

Door het toenemen van de lichamelijke ongemakken zul je misschien steeds vaker het liefst in bed liggen of op de bank zitten. Dit kan enorm lamlendig aanvoelen. Ga daarom bij jezelf na, wat je kunt doen om je dag prettig en ontspannen door te brengen. Er kan meer dan je denkt.  

Bijvoorbeeld: 

• Een boek lezen of een audioboek luisteren. 
• Een podcast luisteren. 
• Een radioprogramma luisteren: NPO Radio 5 is bijvoorbeeld een zender met gevarieerde muziek en ontspannende programma’s. 
• Muziek luisteren. 
• Meditatie- en ontspanningsoefeningen doen. 
• Een mooie film kan verlichting en afleiding geven. 

Plan een middagslaapje in

Je zult vaak ook erg moe (lees: soms totaal uitgeput) zijn. Dat zorgt ervoor dat je veel en op willekeurige momenten in slaap valt, zowel overdag als ’s avonds. Een middagslaapje inplannen op een vast tijdstip kan helpen om ’s ochtends en ’s avonds nog even op te zijn.  

Zo creëer je momenten om bezoek te ontvangen of tijd met je partner, kinderen of kleinkinderen door te brengen.